- Κύκλωπες
- Μυθολογικά πρόσωπα. Σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση, ήταν δύσμορφα όντα με τερατώδη όψη, γιγάντιο ανάστημα και έφεραν ένα και μοναδικό μάτι στη μέση του μετώπου. Οι Κ. (Οδύσσεια, ι) ήταν λαός ποιμένων, οι οποίοι περιφρονούσαν τους θεούς, δεν υπάκουαν σε νόμους, ζούσαν σε σπήλαια και έτρωγαν ανθρώπους. Ένας από αυτούς, ο Πολύφημος, είχε κατασπαράξει κάποιους από τους συντρόφους του Οδυσσέα, αλλά ο τελευταίος κατόρθωσε να διασώσει τους υπόλοιπους τυφλώνοντάς τον.
Άλλες παραδόσεις της ελληνιστικής και της ρωμαϊκής περιόδου παρουσιάζουν τους Κ. ως τεχνίτες εξαιρετικής ικανότητας. Ως τόπος κατοικίας τους οριζόταν η Αίτνα, όπου κατασκεύαζαν τον κεραυνό του Δία υπό την καθοδήγηση του Ηφαίστου.
Στην ησιόδειο Θεογονία αναφέρονται τρεις Κ. μεταξύ των γιων της Γαίας και του Ουρανού: ο Βρόντης, ο Στερόπης ή Αστερόπης και ο Άργης. Οι Κ. είχαν καταβαραθρωθεί στον Τάρταρο από τον πατέρα τους, τον Ουρανό· από εκεί τους ελευθέρωσε προσωρινά ο Κρόνος και κατόπιν ο Δίας, για να τους έχει συμμάχους του κατά την Τιτανομαχία. Τότε εκείνοι χάρισαν στον Δία τη βροντή, την αστραπή και τον κεραυνό, στον Πλούτωνα την Αιδός κυνέη (πέπλο που τον καθιστούσε αόρατο) και στον Ποσειδώνα την τρίαινα. Οι Κ. σκοτώθηκαν, σύμφωνα με μια παραλλαγή του μύθου, από τον Απόλλωνα, επειδή με τον κεραυνό που δώρισαν στον Δία σκοτώθηκε ο γιος του, ο Ασκληπιός.
Οι Κ. θεωρούνταν επίσης περίφημοι κατασκευαστές τειχών, που κατάγονταν από τη Λυκία. Η παράδοση αποδίδει σε αυτούς την οικοδόμηση των ακροπόλεων της Τίρυνθας και των Μυκηνών. Οι άνθρωποι που μετοίκησαν εκεί μετά την καταστροφή του μυκηναϊκού πολιτισμού, προσπαθώντας να εξηγήσουν τον τρόπο της εναπόθεσης των τεράστιων λίθων των κυκλωπείων τειχών, έπλασαν τον μύθο της κατασκευής τους από γιγάντια όντα, τους Κ.
«Ο Οδυσσέας τυφλώνει τον Κύκλωπα», μικρογραφία από το «Epistre d’ Othea a Hector» της Κριστίν ντε Πιζάν (Εθνική Βιβλιοθήκη, Παρίσι).
Dictionary of Greek. 2013.